Эсперанта/Словаўтварэньне: Розніца паміж версіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Brubaker610 (размовы | уклад) др вікіфікацыя |
Катэгорыя, артаграфія, пунктуацыя |
||
Радок 1:
'''Словаўтварэньне''' — важная частка граматыкі любой мовы. У эспэранта словаўтварэньне грае надзвычай важную ролю. Каб зрабіць вывучэньне і ўжываньне мовы больш лёгкім, сьпіс базавых слоў у эспэранта — вельмі невялікі (у першай апублікаванай вэрсіі было ўсяго каля 900 слоў). Але просты і багаты мэханізм словаўтварэньня дае амаль неабмежаваныя магчымасьці стварэньня новых слоў. Словаўтварэньне ў эспэранта адбываецца:
* шляхам пераходу слова ў іншыя часьціны мовы;
* словаскладаньнем;
* пры дапамозе прыставак і суфіксаў.
== Зьмена канчатку ==
Радок 12:
: '''praktiki''' — практыкаваць
Не заўжды гэта магчыма, не для кожнага слова можна ўтварыць усе магчымамыя часьціны мовы. Напрыклад, ''libri'' — дзеяслоў ад слова «кніга», магчымыя значэньні: быць кнігаю, працаваць пры дапамозе кнігі
== Словаскладаньне ==
Радок 18:
Складанае слова мае дзьве часткі: галоўны элемэнт, які дае агульны сэнс слову, і ўдакладняючая частка. Напрыклад, з асноўным элемэнтам '''ŝip''' (карабель) можна ўтварыць наступныя камбінацыі:
: '''vapor'''|'''ŝipo''' — карабель, які рухаецца ад пару, параход;
: '''balen'''|'''ŝipo''' — карабель, які палюе на кітоў, кітабоец;
: '''tren'''|'''ŝipo''' — карабель, які цягне іншыя караблі ці баржы, буксір;
: '''aer'''|'''ŝipo''' — карабель, які рухаецца ў паветры, паветраны карабель.
Удакладняючы і галоўны элемэнты ў сваю чаргу могуць быць складанымі словамі:
: ''' ''submar''ŝipo''' — падводны карабель, субмарына;
: '''ŝarĝ''vaporŝipo'' ''' — грузавы параход.
Магчыма складаць камбінацыі з розных частак мовы:
: '''dik'''|'''fingro''' — вялікі палец (тоўсты палец);
: '''skrib'''|'''tablo''' — пісьмовы стол (стол каб пісаць);
: '''pied'''|'''iri''' — ісьці пешшу;
: '''hel'''|'''ruĝa''' —
Важнай асаблівасьцю эспэранта зьяўляецца магчымасьць ствараць камбінацыі ня толькі з каранёў, але і з афіксаў, службовых слоў, лічэбнікаў і г. д.
: jes (так): '''kapjeso''' — ківок галавой (у знак згоды), падтакваньне;
: mil (тысяча): '''jarmilo''' — тысяча гадоў, тысячагодзьдзе;
: per (пры дапамозе): '''peri''' — пасярэднічаць;
: sen (без), penso (думка): '''senpense''' — бяздумна.
== Пры дапамозе афіксаў ==
Невялікая частка каранёў эспэранта называецца афіксы. Афіксы ўжываюцца пры словаўтварэньні. Тыя, якія ідуць перад корнем, называюцца '''прэфіксы''' ці '''прыстаўкі'''. Тыя, якія стаяць пасьля
Пералік прыставак і суфіксаў, разам зь іх тлумачэньнямі і прыкладамі ўжываньня зьмешчаны на асобных старонках:
* [[Эспэранта/Прыстаўкі|Прыстаўкі]]
* [[Эспэранта/Суфіксы|Суфіксы]]
Эспэранта — аглютынатыўная мова, то бок пры словаўтварэньні складаныя словы ўтвараюцца склейваньнем каранёў, пры гэтым самі
: Petro — Пётар: '''Pecĵo''' —
: patro — тата: '''paĉjo''' —
: patrino — маці: '''panjo''' —
: Mario — Марыя: '''Manjo''' — Маня.
Гэта вельмі рэдка ўжывальныя суфіксы.
З-за вельмі частага і актыўнага ўжываньня словаскладаньня і афіксаў, часам сустракаюцца словы, якія выглядаюць, нібыта ўтвораныя пры дапамозе суфіксаў або якія магчыма неадназначна падзяліць на складнікі.
: '''kolego''' — калега: '''kol'''|'''ego''' — вялікая
: '''vojaĝo''' — падарожжа: '''voj'''|'''aĝo''' — узрост шляху;
: '''lam'''|'''plumo''' — кульгавае пяро: '''lamp'''|'''lumo''' — сьвятло лямпы.
Звычайна сапраўдны сэнс зразумелы з кантэкста і рэдка магчыма памыліцца. Такія неадназначнасьці служаць добрым матар'ялам для слоўных гульняў, жартаў. Але часам яны ўскладняюць жыцьцё тым, хто пачынае вывучаць мову.
[[Катэгорыя:
| |||