Вандроўкі па Польшчы, Расіі, Швэцыі і Даніі: Розніца паміж версіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др вікіфікацыя |
аздабленьне |
||
Радок 1:
Пераклад кнігі Вільяма Кокса (анг. [[:en:w:William Coxe (historian)|William Coxe]]), «Travels into Poland, Russia, Sweden and Denmark», London, 1792.
== Вандроўкі па Польшчы, Расіі, Швэцыі і Даніі, Вільям Кокс ==
Арыгінал па-ангельску на [http://books.google.com/books?pg=PA215&dq=coxe+poland+grodno&ei=9kvRRtrePKLY7ALEwKiCDg&id=4_oHAAAAQAAJ&output=html books.google.com]
Калектыў перакладчыкаў — блогеры
Калі ласка, каардынуйце працу над перакладам з намі праз каментары да гэтай старонкі, а таксама пазначайце прычыны значных зьменаў у тэксьце. Дзякуй усім за дапамогу!
Радок 11:
Мы ніколі не даведаемся, хто хадзіў на прыём да гарадзенскага доктара Заменгофа, чакаў у прыёмным пакоі за фіранкай, пакуль гэты сьмешны чалавек у акулярах марнаваў працоўныя гадзіны на формы дзеясловаў, прыдумляючы мову эсперанта ў кабінэце ля кляштара езуітаў, за рогам крывой вулачкі, што ішла ад Рынку да Гарадніцы.
Мы ніколі не пачуем, як званы гарадзенскай Фары Вітаўта клічуць людзей са старога места, з падолу, нават з занёманскай далёкай часткі — з нашай Палестыны — на божую імшу, не сустрэнем майстроў з вуліцы Гарбарскай, не пабачым шыльды на нашай мове «Саматужная майстэрня Міколы М.», бо нічога гэтага не існуе, і нават мапы і малюнкі мала што раскажуць.
Мае аднаклясьнікі бухаюць гарэлку «Советскій Союз» на той частцы наберажнай, якую калісьці называлі Stabula Regiae.
Мы ніколі не пройдзем па алеі экзатычных амэрыканскіх кветак, засаджанай адданым навукоўцам і настаўнікам Жылібэрам (
Але я адкрываю старонку старой кнігі — і англічанін са сьмешным прозьвішчам Кокс распавядае пра сустрэчу з каралём Станіславам Аўгустам, які з болем пераказаў яму гісторыю расейскіх інтрыг падчас першага падзелу Польска-Літоўскай дзяржавы. Да другога падзелу яшчэ колькі гадоў, і Кокс пасьпее сустрэць усіх, хто імкнуўся зрабіць Горадню разьвітым і культурным горадам: брытанца запрашае на вячэру славуты батанік Жылібэр, а гарадзенскі адміністратар Тызэнгаўз таксама прыме яго пасьля мясовага сойміка ў сябе і запросіць на баль. Кокс акуратна ўсё занатуе і потым не без іроніі перакажа нам: і як пыхлівыя шляхціцы танчылі ў палацах і хваліліся шаблямі, і як прыгонныя рабочыя мануфактураў рабілі стрэльбы, сушылі воўну і рабілі
▲акуратна ўсё занатуе і потым не без іроніі перакажа нам: і як пыхлівыя шляхціцы танчылі ў палацах і хваліліся шаблямі, і як прыгонныя рабочыя мануфактураў рабілі стрэльбы, сушылі воўну і рабілі упрыгажэньні зь ядвабу ў пераробленых стайнях-мануфактурах. Прыгонная праца надзвычай малаэфектыўная, адзначыць ён, але мясцовыя паны баяцца даваць рабочым волю, бо баяцца, каб кваліфікаваныя майстры не паўцякалі ад іх.
Мне ня так горка нават, што яшчэ адну з гэтых каралеўскіх стаень-мануфактур месяц таму зруйнавалі. Мне здаецца, калі я перагарну яшчэ старонку, Кокс пройдзе за наступны паварот па той вулачцы, і я яго вачыма ўбачу рог яшчэ аднаго дома, які ўжо два гады як зьнік у пыле і кроквы якога вывезьлі на ЗІЛе як паламаны шкілет рабочыя СБУ-2. Магчыма, англічанін нават зойдзе ў славутую карчму Галеча, магчыма — ня спыніцца і пашыбуе да палацу губэрнатара, або заглядзіцца на танцы надвячоркам каля якога шынка, дастане нататнік і аўтарытэтна напіша «танцы тут простыя, але ім не бракуе грацыі, і настрой у іх выключна прыемны», а побач з нататкай намалюе шляхціца… і паставіць дакладную дату: 13 жніўня 1792
▲яшчэ старонку, Кокс пройдзе за наступны паварот па той вулачцы і я яго вачыма ўбачу рог яшчэ аднаго дома, які ўжо два гады як зьнік у пыле і кроквы якога вывезьлі на ЗІЛе як паламаны шкілет рабочыя СБУ-2. Магчыма, англічанін нават зойдзе ў славутую карчму Галеча, магчыма — ня спыніцца і пашыбуе да палацу губэрнатара, або заглядзіцца на танцы надвячоркам каля якога шынка, дастане нататнік і аўтарытэтна напіша «танцы тут простыя, але ім не бракуе грацыі, і настрой у іх выключна прыемны», а побач з нататкай намалюе шляхціца… і паставіць дакладную дату: 13 жніўня 1792 года. 215 год таму.
Пераклад
[[Файл:Travels in Poland, Russia, Sweden, and Denmark; illustrated with charts and engravings (1792) cover.jpg|thumb
== 13 жніўня ==
Мы рана выехалі з Беластока і пасьля перасячэння дастаткова вялікага леса заехалі ў менш лясістую краіну, поўную збожжавымі і пашамі; мястэчкі і вёскі былі доўгімі і раскіданымі; усе пабудовы і нават царквы зроблены з дрэва; цэлыя натоўпы жабракоў акружылі наш экіпаж, а габрэі з’явіліся ў вельмі вялікай колькасьці. У чатыры гадзіны дня мы праехалі недагледжаныя прыгарады, населеныя аднымі габрэямі, і пераехалі цераз Нёман — шырокую, чыстую і мелкую раку, пасьля падняліся на высокі бераг і апынуліся ў Горадні, пабудаванай на ўзвышшы, якое ўздымаецца над ракой. Хаця Вільня з’яўляецца афіцыйнай сталіцай, усё ж такі Горадня ўважаецца за галоўны горад у Літве. Раней Літвой кіравалі яе ўласныя манархі — вялікія князі. З таго супрацьстаяння, якое звычайна існуе паміж сумежнымі дзяржавамі, дзьве нацыі былі ўцягнуты ў серыю бясконцых войнаў да 1386
Горадня — гэта вялікае места, хаця ў ім жыве ня больш за 3 тысячы хрысьціян, ня лічачы людзей, заангажаваных у працы на мануфактурах, і тысяча габрэяў. Па ўсім відаць, што горад знаходзіцца ў заняпадзе, бо складаецца зь неверагоднай сумесі няшчасных хацінаў, напаўразбураных будынкаў і руінаў палацаў з пышнымі брамамі — усё, што засталося ад былой раскошы. Нешматлікія будынкі ў добрым стане робяць кантраст яшчэ больш заўважным. Стары палац, у якім каралі пражывалі падчас знаходжання ў горадзе, стаіць на пясчаным узвышшы, якое рэзка ўздымаецца на беразе ракі: на тым месцы ўсё яшчэ існуюць рэшткі старадаўніх муроў. Насупраць гэтага ўзвышша стаіць новы палац, пабудаваны Аўгустам III, але ніколі не населеным. У ім знаходзяцца залі, дзе праводзяцца дзяржаўныя соймы — дакладней, будуць праводзіцца, калі яны яшчэ калі-небудзь адбудуцца ў Горадні. Згодна са спецыяльнай дамовай, Люблін, Пажуў (Parzow) ці Горадня, ці любы іншы вялікі горад, мусіў стаць месцам правядзеньня соймаў польскіх і літоўскіх прадстаўнікоў; але ў артыкулах Уніі было пазначана, што Варшава павінна стаць тым мейсцам, дзе<!--с. 225--> збіраюцца прадстаўнікі двух народаў на сойм. У 1673 годзе было дазволена, каб кожны трэці сойм праводзіўся ў Горадні, і згодна з гэтым законам, першы нацыянальны сход быў праведзены тут у 1678 годзе Янам Сабескім. Але калі прыйшла чарга ізноў праводзіць сойм у Горадні, манарх прызначыў яго ў Варшаве: жыхары літоўскага княства жорстка выступалі супраць такога парушэння іх правоў, і іх прадстаўнікі, замест таго, каб збірацца ў Варшаве, дзе знаходзіўся кароль і сенат і папскі нунцый, прыехалі на сустрэчу ў Горадні і заснавалі свой уласны сойм. З мэтай прадухіліць грамадзянскую вайну, якую магло справакаваць такое падзяленне, пачаліся перамовы і хутка было пастаноўлена, што сойм 1673
<!-- с. 226-->
У нас быў рэкамендацыйны ліст да Містэра Жылібэра, вельмі таленавітага французскага натураліста, які займае пасаду кіраўніка каледжа і батанічнага саду. Кароль Польшчы заснаваў Каралеўскую Мэдычную Акадэмію Літвы, у якой 10 студэнтаў навучаюцца мэдыцыне, і 20 — хірургіі. Усе яны забясьпечаныя жытлом і стыпендыямі на навучаньне за каралеўскі кошт. Батанічны сад, якога яшчэ не было ў 1776, у 1778, калі я зноў праязджаў праз горад, рабіў надзвычай добрае ўражаньне дзякуючы ўвазе і нагляду містэра Жылібэра. 1500 экзатычных расьлінаў, асабліва некалькі далікатных Амэрыканскіх расьлінаў, якія растуць у адкрытым грунце, буяюць надзвычай добра ў гэтым клімаце. Містэр Жылібэр паведаміў мне, што ён знайшоў 200 відаў расьлінаў у Літве, пра якія лічылася, што яны існуюць толькі ў Сібіры, Татарыі і Швэцыі, і што ў цэлым Княстве ён знайшоў 980 відаў, акрамя тых, якія распаўсюджаныя ў іншых краінах Эўропы. Ён нядаўна заснаваў малую калекцыю, якая збольшага складаецца з экспанатаў зь Літвы і якую ён выкарыстоўвае для дасьледаваньня натуральнай гісторыі княства: ён прапануе пачаць публікацыі на гэтую тэму з тома ''Flora Lithuanica'', пасьля чаго будуць выдадзеныя апісаньні мінэралёгіі, насякомых, чацвераногіх, і птушак. Улічваючы дзіцячы ўзрост навуковай думкі пра натуральную гісторыю ў гэтай краіне, гэты плян патрабуе <!-- с. 227-->доўгатэрміновай працы і шмат настойлівасьці.
Радок 56 ⟶ 48:
== 15—18 жніўня ==
<!-- с. 237-->Працяг вандроўкі па Літоўскім Княстве
У час нашага падарожжа па Літоўскім княстве нас ўразілі вялікія натоўпы габрэяў, якія, хаця і з’яўляюцца ў вялікай колькасьці ў кожнай частцы Польшчы, але, тут, здаецца, маюць свае галоўныя пасяленні тут, у гэтай частцы дзяржавы. Калі вы шукаеце перакладчыка, вам прыводзяць габрэя; калі вы прыходзіце ў карчму, то гаспадар — габрэй; калі вы хочаце знайсьці паштовых коняў, то габрэй іх знойдзе, і габрэй будзе імі кіраваць; калі вы купляеце нешта, то габрэй зноў вам дапаможа: гэта, напэўна, адзіная краіна ў Эўропе, дзе габрэі працуюць на зямлі, і мы часта бачылі іх занятымі сеяннем, жатвой, касьбой, і іншымі відамі работы.
Радок 75 ⟶ 67:
Я спытаў, ці былі альтэрнатыва на выбарах і яны паведамілі мне, што 3 кандыдаты ўдзельнічалі. Калі я спытаў, ці належаў выбраны нунцый да партыі караля, яны адказалі мне, што «У дадзеным выпадку мы кіраваліся рэкамендацыяй караля». «Ваша рашэнне, — адказаў я — вельмі разумнае: ці ён не з’яўляецца добрым кіраўніком?» «Добрым кіраўніком!» — сказалі палякі. «Так, ён — найбольш бліскучы кароль, які калі-небудзь займаў трон.»
Па вяртанні ў карчму, мы атрымалі запрашэнне на абед ад аднаго польскага графа: але паколькі надвор’е было падыходзячым, і наш экіпаж быў каля брамы, і ўсе рэчы былі падрыхтаваныя да імгненнага ад’езду, мы вырашылі адмовіцца ад магчымасьці увесялення дзеля магчымасьці паскорыць нашу вандроўку.
| |||