Эсперанта/Словаўтварэньне: Розніца паміж версіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Brubaker610 (размовы | уклад) |
Brubaker610 (размовы | уклад) др вікіфікацыя |
||
Радок 5:
== Зьмена канчатку ==
Зьмяняючы канчатак слова атрымліваем новае слова — іншую часьціну мовы:
: '''praktiko''' — практыка
Радок 14:
Не заўжды гэта магчыма, не для кожнага слова можна ўтварыць усе магчымамыя часьціны мовы. Напрыклад, ''libri'' — дзеяслоў ад слова «кніга», магчымыя значэньні: быць кнігаю, працаваць пры дапамозе кнігі, . Тут трэба карыстацца здаровым глуздам.
== Словаскладаньне ==
Складанае слова мае дзьве часткі: галоўны элемэнт, які дае агульны сэнс слову, і ўдакладняючая частка. Напрыклад, з асноўным элемэнтам '''ŝip''' (карабель) можна ўтварыць наступныя камбінацыі:
: '''vapor'''|'''ŝipo''' — карабель, які рухаецца ад пару, параход
Радок 23:
: '''aer'''|'''ŝipo''' — карабель, які рухаецца ў паветры, паветраны карабель
Удакладняючы і галоўны элемэнты ў сваю чаргу могуць быць складанымі словамі:
: ''' ''submar''ŝipo''' — падводны карабель, субмарына
: '''ŝarĝ''vaporŝipo'' ''' — грузавы параход
Магчыма складаць камбінацыі з розных частак мовы:
: '''dik'''|'''fingro''' — вялікі палец (тоўсты палец)
: '''skrib'''|'''tablo''' — пісьмовы стол (стол каб пісаць)
Радок 33:
: '''hel'''|'''ruĝa''' — сьветла-чырвоны
Важнай асаблівасьцю эспэранта зьяўляецца магчымасьць ствараць камбінацыі ня толькі з каранёў, але і з афіксаў, службовых слоў, лічэбнікаў і г. д.
: jes (так): '''kapjeso''' — ківок галавой (у знак згоды), падтакваньне
: mil (тысяча): '''jarmilo''' — тысяча гадоў, тысячагодзьдзе
: per (пры дапамозе): '''peri''' — пасярэднічаць
: sen (без), penso (думка): '''senpense''' — бяздумна
== Пры дапамозе афіксаў ==
Радок 46 ⟶ 45:
* [[Эспэранта/Суфіксы|Суфіксы]]
Эспэранта — аглютынатыўная мова, то бок пры словаўтварэньні складаныя словы ўтвараюцца склейваньнем каранёў, пры гэтым самі корні не зьмяняюцца. Але існуе два суфіксы, пры ўжываньні якіх частка корня адразаецца. Гэта суфіксы '''-ĉj-''' і '''-nj-''', якія ўтвараюць памяньшальную форму для мужчынскіх і жаночых слоў, імён.
: Petro — Пётар: '''Pecĵo''' — Пеценька
: patro — тата: '''paĉjo''' — татачка
Радок 54 ⟶ 53:
Гэта вельмі рэдка ўжывальныя суфіксы.
З-за вельмі частага і актыўнага ўжываньня словаскладаньня і афіксаў, часам сустракаюцца словы, якія выглядаюць, нібыта ўтвораныя пры дапамозе суфіксаў або якія магчыма неадназначна падзяліць на складнікі.
: '''kolego''' — калега: '''kol'''|'''ego''' — вялікая шэя
: '''vojaĝo''' — падарожжа: '''voj'''|'''aĝo''' — узрост шляху
: '''lam'''|'''plumo''' — кульгавае пяро: '''lamp'''|'''lumo''' — сьвятло лямпы
Звычайна сапраўдны сэнс зразумелы з кантэкста і рэдка магчыма памыліцца. Такія неадназначнасьці служаць добрым матар'ялам для слоўных гульняў, жартаў. Але часам яны ўскладняюць жыцьцё тым, хто пачынае вывучаць мову.
[[Катэгорыя:Эспэранта|Словаўтварэньне]]
| |||