Вандроўкі па Польшчы, Расіі, Швэцыі і Даніі: Розніца паміж версіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Brubaker610 (размовы | уклад) др Вікіфікацыя |
|||
Радок 1:
Пераклад кнігі Вільяма Кокса (анг. William Coxe),
== Вандроўкі па Польшчы, Расіі, Швэцыі і Даніі, Вільям Кокс ==
Арыгінал па-ангельску на [http://books.google.com/books?pg=PA215&dq=coxe+poland+grodno&ei=9kvRRtrePKLY7ALEwKiCDg&id=4_oHAAAAQAAJ&output=html books.google.com]
Калектыў перакладчыкаў
Калі ласка, каардынуйце працу над перакладам з намі праз каментары да гэтай старонкі, а таксама пазначайце прычыны значных зьменаў ў тэксьце. Дзякуй усім за дапамогу!
== Уступ
[[Image:1792_szlachcic_William_Cox_books_small.jpg|thumb|right|200px]]
Радок 13:
Мы ніколі ня пачуем, як званы гарадзенскай Фары Вітаўта клічуць людзей
з старога места, з падолу, нават з занёманскай далёкай часткі
нашай Палестыны
Гарбарскай, не пабачым шыльды на нашай мове
Міколы М..
што раскажуць.
Радок 24:
Мы ніколі не пройдзем па алеі экзатычных амэрыканскіх кветак,
засаджанай адданым навукоўцам і настаўнікам Жылібэрам (зараз там
гарыць Вечны агонь і клеяць дзевак малыя гопнікі)
батанічны сад вывезьлі ў Вільню пасьля трэцяга падзелу Рэчы
Паспалітай.
Але я адкрываю старонку старой кнігі
прозьвішчам Кокс распавядае пра сустрэчу з каралём Станіславам
Аўгустам, які з болем пераказаў яму гісторыю расейскіх інтрыг падчас
Радок 48:
вачыма ўбачу рог яшчэ аднаго дома, які ўжо два гады як зьнік у пыле і
кроквы якога вывезьлі на ЗІЛе як паламаны шкілет рабочыя СБУ-2.
Магчыма, англічанін нават зойдзе ў славутую карчму Галеча, магчыма
ня спыніцца і пашыбуе да палацу губэрнатара, або заглядзіцца на танцы
надвячоркам каля якога шынка, дастане нататнік і аўтарытэтна напіша
прыемны
...і паставіць дакладную дату: 13 жніўня 1792 года. 215 год таму.
Радок 63:
== 13 жніўня. ==
Мы рана выехалі з Беластока і пасля перасячэння дастаткова вялікага леса заехалі ў менш лясістую краіну, поўную збожжавымі і пашамі; мястэчкі і вескі былі доўгімі і раскіданымі; усе пабудовы і нават царквы зроблены з дрэва; цэлыя натоўпы жабракоў акружылі наш экіпаж, а габрэі з’явіліся ў вельмі вялікай колькасці. У чатыры гадзіны дня мы праехалі недагледжаныя прыгарады, населеныя аднымі габрэямі, і пераехалі цераз Нёман
Горадня
У нас быў рэкамендацыйны ліст да Містэра Жылібэра, вельмі таленавітага французскага натураліста, які займае пасаду кіраўніка коледжа і батанічнага саду. Кароль Польшчы заснаваў Каралеўскую Акадэмію Фізыкі Літвы, у якой 10 студэнтаў навучаюцца фізыцы, і 20 — хірургі. Усе яны забясьпечаныя жытлом і стыпендыямі на навучаньне за каралеўкі кошт. Батанічны сад, якога яшчэ не было ў 1776, у 1778, калі я зноў праязджаў праз горад, рабіў надзвычай добрае ўражаньне дзякуючы ўвазе і нагляду містэра Жылібэра.
У Горадні я меў магчымасць назіраць за самкай дзікага вала, магчыма, той самай чатырохногай жывелы, апісанай Арыстоцелем і названай ім Bonafus, потым вядомага як Urus у каментарыях Цэзара, і пазней названага бізонам некаторымі натуралістамі.
Палас (Pallas) паведамляе нам, што гэты від дзікага вала, які быў раней вельмі распаўсюджаны ў Эўропе, цяпер нідзе не захаваўся на кантыненце, акрамя лясоў Літвы, некаторых частак Карпацкіх гор, і магчыма Каўказу. Ён таксама пагаджаецца з Бусонам (Busson) у тым, што бізон або дзікі вол Амэрыкі
Містэр Жылібэр паведаміў мне пра вялікую колькасць жоўтага бурштыну, які часта знаходзяць у літоўскіх лясах і што магчыма прадуцэнтам яго з’яўляецца маленькая смалістая хвоя.
Наступнай раніцай мы наведалі мануфактуры, заснаваныя каралем ў 1776 годзе. Яны працавалі ў драўляных навесах, пабудаваных Аўгустам III для стайняў, якія былі пераробленыя ў часовыя працоўныя памяшканні і жылыя дамы для рабочых. Чакался, што хутка цэлая ўстанова будзе перанесена ў Ласосна, веску побач з Горадней, дзе амаль скончаная будоўля выгодных пабудоваў, усталяваныя на грошы караля. Асноўная вытворчасць
У першы вечар нашага знаходжання ў Горадні польскі шляхціц, якому мы былі прадстаўлены містэрам Жылібэрам, запрасіў нас на вячэру з вялікай адкрытасцю і сардэчнасцю. Пасля гадзіны размовы ен прадаставіў нас сваей жонцы і сыйшоў; пры гэтым ен не з’яўляўся больш цэлы вечар. Гэтая няўвага, якая кантраставала з ранейшай ветлівасцю запрашэння спачатку выклікала ў нас здзіўленне; але апасля мы даведаліся, што добрыя манеры кіравалі ім у абодвух выпадках. Запрасіўшы перад намі некалькіх польскіх спадароў, якія не размаўлялі на французскай мове і свабодна пілі, і ён справядліва падумаў, што мы са значна большай прыемнасцю зможам правесці гэты вечар у кампаніі ледзі. У выніку атрымалася вельмі прыемная вечарына за вячэрай; бо палякі вельмі жыццялюбівыя людзі, і жанчыны іх вельмі гжэчныя і выхаваныя.
Мы абедалі на наступны дзень з віцэ-канцлерам Літвы графам Тызенгаўзам; гэта была імпрэза, прымеркаваная да будучага сойміку, які меў адбыцца ў Горадні з мэтай выбраць прадстаўнікоў на будучы вялікі сойм. За сталом было восемдзесят дваран, усе, за рэдкім выключэннем, у нацыянальных строях, голавы былі паголеныя згодна польскай модзе. Перад абедам яны віталіся з віцэ-канцлерам з вялікай павагай, некаторыя цалавалі ніз яго вопраткі, іншыя нахіляліся і цалавалі яго ногі. Увечары быў баль. Кампанія забаўляла сабе польскімі і англійскімі танцамі. Польскія танцы простыя, але ім не бракуе грацыі, і настрой у іх выключна прыемны: кампанія стаіць у парах, першы кавалер вядзе сваю партнэрку ўздоўж пакоя вельмі падобным да менуэта спосабам. Пасля ен адпускае руку жанчыны, робіць маленькае кола і зноў паўтарае тыя ж самыя рухі да сканчэння. Другая пара пачынае, як толькі першая зробіць пару крокаў, і хутка ідзе за ей такім чынам, каб усе пары нібыта плылі адна за адной адначасова. Палякі вельмі любяць гэты танец, хаця ў ім амаль няма разнастайнасці
[[Катэгорыя:Вільям Кокс]]▼
[[Катэгорыя:Гісторыя]]▼
▲== 15-18 жніўня ==
Працяг вандроўкі па Літоўскім Княстве
Колькасць габрэяў.
У час нашага падарожжа па Літоўскім княстве нас ўразілі вялікія натоўпы габрэяў, якія, хаця і з'яўляюцца ў вялікай колькасці ў кожнай частцы Польшчы, але, тут, здаецца, маюць свае галоўныя пасяленні тут, у гэтай частцы дзяржавы. Калі вы шукаеце перакладчыка, вам прыводзяць габрэя; калі вы прыходзіце ў карчму, то гаспадар
Дарогі ў Літве цалкам закінутыя, ненашмат лепшыя за проста сцежкі, якія кружляюць праз гушчары без найменшай прыкметы штучнага накірунку: яны часцяком становяцца такімі вузкімі, што з цяжкасюць прапускаюць калёсы; іх пастаянна перакрываюць ствалы і пні дрэваў, і на дарозе бывае шмат пяску, ад чаго восем маленькіх коняў ледзве цягнулі нас наперад. Нам дапамагалі памочнікі кучара, якімі часта былі хлопчыкі дзесяці або дванаццаці гадоў, загартаваныя і суворыя, якія ехалі прамежкі 20 або нават 30 ангельскіх міляў без сядла, і апранутыя ўсяго ў кашулю і парткі. Масты цераз рачулкі і ручаі былі настолькі кволымі і такімі старымі, што яны, здавалія гатовымі распасціся пад вагой павозкі, і мы сябе віншавалі з тым, што здолелі іх пераехаць без здарэнняў. Некаторыя вандраўнікі заўважалі, што лясы, праз якія ляжаў наш шлях, [часта] запальваюцца ад маланак або іншых натуральных прычынаў, і гараць доўгі час. Мы спачатку лічылі гэта прадстаўленьне добраабгрунтаваным, бо бачылі ў шматлікія выпаленыя месцы. Як мы высветлілі, запытаўшы, сяляне мусяць здаваць панам пэўную колькасць скіпідару штогод, і для гэтага спальваюць стаячыя ствалы хвояў, і збіраюць жывіцу, калі яна цячэ па галінах. Мы бачылі няшмат дрэваў без адзнакаў агню на іх: некаторыя былі чалкам пачарнеўшымі, і амаль да залы спаленыя, некаторыя напалову, іншыя значна апаленыя, але яна ўсё ж працягвалі расці.
15 жніўня. Пасля 12 гадзінаў бесперапыннай вандроўкі мы прыбылі позна ўвечары ў Беліцу, што знаходзіцца ў 90 мілях ад Горадні, спадзяючыся ўжо з раніцы 17-га быць у Менску, дзе быў прызначаны соймік па выбары нунцыя. Мы спыніліся на кароткі час у Наваградку, які ўвесь пабудаваны з дрэва, за выключэннем двох ці трох напаўразбураных цэгляных будынкаў, жаночага манастыра іезуітаў і некалькіх развальваючыхся муроў навокал невялікага ўзвышша, каранаванага рэшткамі старой цытадэлі. Каля Навагродца мы бачылі шмат узвышшаў, якія сяляне клічуць шведскімі магіламі. У гэтай частцы краіна была менш пясчанай, з багатай глебай, і больш разнастайнымі ўзвышшамі і далінамі: неабсяжныя прасторы лясоў часцей перарываліся вёскамі і палямі, на якіх пасвіліся шматлікія статкі рагатай жывелы. Па прыбыцці ў маленькую веску Мір мы пачулі, што наш намер прыехаць у Менск да раніцы быў практычна нерэальны, нават калі б мы працягвалі ехаць усю ноч. Адлегласць да Менску была дзесьці паміж 60 і 70 мілямі, ноч надзвычай цемнай, дарога дрэннай; да таго ж нам паведамілі, што наперадзе нас чакаюць некалькі мастоў, якія цяжка праехаць нават удзень без адмысловых перасцярогаў. Наша прага наведаць выбары нунцыя усе ж такі саступіла гэтым папярэджанням, асабістая бяспека была важнейшай за амбіцыі. Але Мір не занадта стымуляваў жаданне застацца ў ім, бо галеча жыхароў адмаўляла саму магчымасць нават самых звычайных выгодаў і харчавання; адзіным пазітыўным дадаткам было тое, што прынамсі тут не існавала небяспекі, звязанай з падарожжам, і найбольшым камфортам для нас было тое, што мы перадыхнулі ад дарожнай стомы.
Увечары 17 мы прыехалі ў Менск. У параўнаньні з надзвычай благімі ўмовамі нашага начлегу ў Міры, Менск падаўся нам узорам высогака густу й раскошы. Там мы жылі ў камфорце, які дагэтуль быў нам невядомы; акуратны, вымыты пакой з цаглянай падлогай, адсутнасьць скочак і мух, вялікая колькасьць чыстай саломы, добрага хлеба і свежага мяса. Начны сон аднавіў нашыя сілы, і мы накіраваліся ў сталовую залю Езуіцкага кляштару, дзе на папярэдні дзень былі абраныя нунцыі. Спачатку мы не маглі патрапіць ваўнутр, пакуль не з'явіўся чалавек, які выглядаў важнай асобай, які запытаўся па-нямецку, з якой краіны мы былі, і з якой мэтай з'явіліся. Мы адказалі, што мы
Мы падзякавалі за параду і прайшлі ўслед за ім у сталовую залю. У залі мы знайшлі большасць дэлегатаў сойму, якія ўжо не былі занятыя справамі дзяржаўнай важнасьці. Іншымі словамі, яны проста пілі, што з'яўляецца такой жа важнай часткай выбарчага працэсу ў Польшчы, як і ў Брытаніі. Адзін спадар, да якога ўсе ставіліся з павагай, быў заняты тым, што паднасіў келіхі выбарцам, якія стаялі ў розных кутах залі. Выбарцы краналі хлеб, кланяліся й пілі за здароў'е нунцыяў і адзін аднаго з адзнакай вялікай сур'ёзнасці на тварах. Некаторыя з польскіх джэнтэльменаў размаўлялі са мной на латыні
Я спытаў, ці былі альтэрнатыва на выбарах і яны паведамілі мне, што 3 кандыдаты ўдзельнічалі. Калі я спытаў, ці належаўвыбраны нунцый да партыі караля, яны адказалі мне, што
Мінск
Па вяртанні ў карчму, мы атрымалі запрашэнне на абед ад аднаго польскага графа: але паклькі надвор'е было падыходзячым, і наш экіпаж быў каля брамы, і ўсе рэчы былі падрыхтаваныя да імгненнага ад'езду, мы вырашылі адмовіцца ад магчымасці увесялення дзеля магчымасці паскорыць нашу вандроўку.
18 жніўня. Мы былі значна стомлены нашай вандроўкай ад Менска да Смалявіч, якія хаця і знаходзяцца ў 30 мілях, але з-за дрэнных дарог і нечаканых затрымак з'явіліся перад намі толькі праз 12 гадзінаў. Надвор'е было халоднае, дарогі
▲18 жніўня. Мы былі значна стомлены нашай вандроўкай ад Менска да Смалявіч, якія хаця і знаходзяцца ў 30 мілях, але з-за дрэнных дарог і нечаканых затрымак з'явіліся перад намі толькі праз 12 гадзінаў. Надвор'е было халоднае, дарогі - горшыя, чым звычайна, дзьмуў марозны вецер, і вечар быў незвычайна цемны. Мы ўжо не спадзяваліся дасягнуць месца прызначэння, калі гук адчыняючыхся брамаў і грукат калесаў нашага экіпажу па драўлянай падлозе не абвясцілі прыбыцце. Скураныя запавесы экіпажа былі плотна зачынены супраць ветру і дажджу, таму мы не маглі ведаць, у якое месца мы трапілі. Пасля высадкі мы апынуліся ў сярэдзіне вялікай адрыны, у дальнім канцы якой у вагні без коміна ляжалі дзве вялікія хвоі з усімі галінамі. Агмень быў акружаны некалькімі постацямі, у чорных робах, з даўгімі барадамі, якія перамешвалі нешта ў вялікім казане, падвешаным над агнём. Вера ў вядзьмарства, ці трохі забабонаў, калі б мы іх мелі, маглі б прадставіць усю гэтую кампанію як групу вядзьмакоў, удзельнічаючых у нейкім таямнічым рытуале, але пасля нядоўгага разгляду мы заўважылі, што гэта нашыя старыя сябры - габрэі, якія гатавалі вячэру.
Наступным ранкам мы рушылі далей, па нашаму звычаю, з раніцы, не маючы ані наймалейшага жадання застацца ў гэтых хацінах, у якіх бруд і галеча ідуць побач, поўных паразітамі. Каля Барысава мы пераехалі Бярэзіну, якая памылкова была ўсталявана некаторымі географамі як сучасная мяжа паміж Расіяй і Польшчай, і з іншага баку горада натыкнуліся на лагер 2000 расійскіх салдат, якія ішлі да Варшавы. У Барысаве габрэі забяспечылі нас дзесяццю конямі і размясцілі іх у два рады, шэсць за намі і чатыры спераду. Насамрэч, патрабуецца вялікая вынаходлівасць, каб правільна размеркаваць коней, таму вазніцы доўга размяркоўвалі іх, перасоўваючы коней згодна з іх якасцямі і станам здароўя. Нарэшце атрымалася камбінацыя, якая іх задаволіла, але ў выніку шырыня экіпажа з конямі атрымалася досыць вялікай. Добра ведаючы, што коні, звязаныя такім чынам, патрабуюць больш месца, чым могуць прадаставіць польскія дарогі, мы спрабавалі пераканаць возніцаў размясціць іх парамі, але тыя ўперліся і не жадалі слухаць нашых аргументаў. У выніку мы здолелі перасунуць толькі двух коняў, астатнія восем засталіся ў першапачатковым парадку. У гэты спосаб мы і працягнулі падарожжа, стала сутыкаючыся з перашкодамі на шляху праз дзікую мясцовасць, якая настолькі зарасла лесам, што наша карэта ледзь праходзіла ў шырыню дарогі. У некаторых мейсцах мы былі вымушаны выпрагчы двух, а то і чатырох коней, часта прыходзілася вылазіць і дапамагаць прыбіраць з дарогі ўпалыя дрэвы, а потым ізноў шукаць дарогу праз амаль непраходны лес. У некаторых частках леса мы назіралі памосты, якія былі прыбіты да дрэваў у 12 футах ад зямлі. На вялікіх ловах да гэтых памостаў дадаюцца лесвіцы дзеля таго, каб паляўнічыя, напаткаўшы мядзведзя, маглі хутка забрацца на іх; мядзведзь хаця і добры альпініст, але ня можа падняцца з нахіленых па бакох дадатковых дошак.
Мы былі шчаслівы нарэшце дасягнуць Найцы і хаця спыніліся ў самай няшчаснай хаце з усіх, што бачылі за ўвесь час, былі вельмі задаволены. Адзінай рэччу з мэблі быў маленькі стол, а адзіным посудам
Немагчыма ўявіць, наколькі малыя патрэбы для жыцьця ў літоўскіх сялянаў! Іх калёсы робяцца без ужываньня жалеза. Вупраж і павады звычайна зплятаюцца з кары дрэваў або з пераплеценых галінаў. Яны ня маюць іншых прыладаў акрамя сякеры, каб будаваць свае хаты, сваю мэблю і калёсы, іх вопратка
Падчас таго, як мы крочылі праз краіну, назіралі некалькіх чалавекаў са зблытанымі валасамі, што пайшло ад захворвання, названага Plica Polonica (каўтун
Plica Polonica
▲[[Катэгорыя:Вільям Кокс]]
▲[[Катэгорыя:Гісторыя]]
|