Эсперанта/Лічэбнік: Розніца паміж версіямі
пачатак |
(Няма розніцы)
|
Версія ад 15:07, 17 студзеня 2006
Колькасныя лічэбнікі
- 0 — nul
- 1 — unu
- 2 — du
- 3 — tri
- 4 — kvar
- 5 — kvin
- 6 — ses
- 7 — sep
- 8 — ok
- 9 — naŭ
- 10 — dek
- 100 — cent
- 1000 — mil
Астатнія ўтвараюцца пры дапамозе словаскладаньня:
- 11 — dek unu
- 12 — dek du
- 20 — dudek
- 32 — tridek du
- 512 — kvincent dek du
- 1024 — mil dudek kvar
- 65536 — sesdek kvin mil kvincent tridek ses
Колькасьць дзясяткаў і сотняў пішацца перад словамі dek і cent, і разам зь імі, націск у такой камбінацыі стаіць як і заўжды на перадапошнім складзе. Усё астатняе (тысячы, мільёны ігд) пішацца асобна.
Для перадачы больш вялікіх лікаў ужываюцца словы:
- 1.000.000 — miliono (6 нулёў)
- 1.000.000.000 — miliardo (9 нулёў)
- 1.000.000.000.000 — biliono (12 нулёў)
- 1.000.000.000.000.000.000 — triliono (18 нулёў)
Парадкавыя лічэбнікі
Парадкавыя лічэбнікі фармуюцца з колькасных пры дапамозе канчатку прыметнікаў: -a, і зьмяняюцца па ліках і склонах, як прыметнікі:
- La sepan tagon de la semajno Dio elektis, ke ĝi estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj —
- Сёмы дзень тыдня Гасподзь выбраў, каб той быў больш сьвяты за шэсьць першых дзён
Складаныя парадкавыя лічэбнікі пішуцца праз дэфіс, разам або асобна:
- dudek naŭa = dudeknaŭa = dudek-naŭa = 29-a
Калі ў сказе побач ідуць парадкавы і колькасны лічэбнік, парадкавы трэба ставіць наперад, каб не было блытаніцы:
- unuaj dek jaroj — першыя дзесяць гадоў
- dek unuaj jaroj — магчыма зразумець як: адзінаццатыя гады
Дробавыя лічэбнікі
Дробавыя лічэбнікі ўтвараюцца пры дапамозе суфікса -on-:
- duono — палова
- tri kvaronoj — тры чвэрці
- centono — адна сотая, адсотак
- li laboris dum kvar kaj duona horoj — ён працаваў чатыры з паловай гадзіны
- tago estas tricent-sesdek-kvinono de jaro — дзень гэта адна 365-я года
У запісы дзесятковых дробаў цэлая частка адзьдзяляецца ад дробнай коскай (а кропкай часам падзяляюць вялікія лікі на часткі па 3 лічбы):
- 0,5 — nul komo kvin
- 1,5 — unu komo kvin = unu kaj duono (паўтара)
Кратныя лічэбнікі
Кратныя лічэбнікі ўтвараюцца пры дапамозе суфікса -obl-:
- duobla — двайны
- trioble — тройчы
Зборныя лічэбнікі
Зборныя лічэбнікі ўтвараюцца пры дапамозе суфікса -op-:
- duope — удваіх
- triopo — тройня.
Зьмяненьне
Колькасныя лічэбнікі, якія ня ёсьць назоўнікамі, не зьмяняюцца па склонах і ліках, акрамя лічэбніка unu. Ён можа прымаць множны лік unuj — у значэньні «адны, некаторыя», і далей, у вінавальным склоне канчатак -n:
- unuj estis kun la Judoj, kaj aliaj kun la apostoloj — адны былі на баку Юдэяў, а другія на баку апосталаў
- Kaj unujn, kiuj ŝanceliĝas, indulgu — і да адных, якія вагаюцца, будзьце літасьцівыя.
Але форма *unun* зьяўляецца няправільнай, магчыма толькі unu:
- Unu mi renkontis en Londono, alian en Parizo — Аднаго я сустрэў у Лёндане, другога ў Парыжы.
Назоўнікі і прыметнікі, зьвязаныя зь лічэбнікамі (акрамя unu), ставяцца ў множным ліку (з канчаткам -j):
- unu domo — адзін дом
- du domoj — два дамы
- kvin domoj — пяць дамоў
- dudek unu domoj — дваццаць адзін дом
- nul arboj = neniu arbo = neniuj arboj — нуль дрэваў = ніводнае дрэва = ніводныя дрэвы.