Італьянская мова/Урок 6

LETTERE S E Z
Літары S і Z

Літара s найчасцей чытаецца як беларуская «с». Але ў некаторых выпадках яна чытаецца як «з». Гэта адбываецца:

• у становішчы між дзьвума галоснымі;
• у пачатку слова перад звонкай зычнай.

riposare	«ріпозарэ»	адпачываць
sgabello	«згабэлло»	лаўка

Нешта падобнае адбываецца з літарай z — яна можа чытацца як ц, а можа — як дз. Але тут цвёрдага правіла не існуе. Ёсць словы, у якіх z можна чытаць і як ц, і як дз — як больш падабаецца. Усё ж на пачатку слова z найчасцей чытаецца як ц, а ў сярэдзіне — як дз. Падвоенае z заўсёды чытаецца як падвоенае дз.

ELISIONE
Элізія

Калі на стыку двух словаў збягаюцца некалькі галосных, дык бывае так, што канчатковая галосная першага слова не вымаўляецца. Асабліва часта такое адбываецца, калі першае слова з'яўляецца служэбным (у прыватнасці, артыклем). Гэтая з'ява называецца элізіяй. На пісьме элізія абазначаецца апострафам.

È un'isola

Гэта востраў

У гэтым прыкладзе неазначальны артыкль жаночага роду una вынікам элізіі страціў сваё канчатковае a. Тое ж самае адбудзецца і ў множным ліку.

Sono dell'isole

Гэта вастравы

Аднак, калі мы апусцім неабавязковы частковы артыкль, — элізіі не будзе.

Sono isole

Гэта вастравы

SOSTANTIVI ED AGGETTIVI TERMINANTI IN IO
Назоўнікі і прыметнікі на io

Назоўнікі і прыметнікі мужчынскага роду, якія ў адзіночным ліку заканчваюцца на іo, у множным ліку не маюць канчатка (бо ячшэ адно i ім не патрэбнае).

È un dizionario (ц)	Гэта слоўнік
Sono dei dizionari	Гэта слоўнікі
Questo dizionario è vecchio	Гэты слоўнік стары
Questi dizionari sono vecchi	Гэтыя слоўнікі старыя
Questa rivista è vecchia	Гэты часопіс стары
Queste riviste sono vecchie	Гэтыя часопісы старыя

Аднак, калі перадапошняе i мае націск, дык канчатак i множнага ліку ставіцца:

Ho un zio (дз/ц)	У мяне ёсць дзядзька
Hai zii?	Ты маеш дзядзек (або цётак)?

Заўвага: тут і надалей, побач з кожным новым словам, што мае літару z, мы будзем у дужках пазначаць, як гэтую літару трэба чытаць: як дз ці як ц.

GENERO DI SOSTANTIVI ANIMATI
Род адушаўлёных назоўнікаў

Многія адушаўлёныя назоўнікі, г. зн. назоўнікі, што абазначаюць людзей або жывёл, маюць формы мужчынскага і жаночага роду, якія фармуюцца гэтак жа, як і адпаведныя формы прыметнікаў. Гэтыя формы ўжываюцца для абазначэння асобаў мужчынскага і жаночага роду. Помніце, што калі фактычны род суб'екта не вызначаны ці мяшаны, дык ужываецца форма мужчынскага роду.

bambino дзіця або хлопчык	bambina дзяўчынка	bambini дзеці або хлопчыкі	bambine дзяўчаты
zio дзядзька	zia цётка	zii дзядзькі або дзядзькі і цёткі	zie цёткі
gatto кот	gatta кошка	gatti каты	gatte кошкі

VERBI IRREGOLARI — SAPERE
Няправільныя дзеясловы — sapere (ведаць)

Вось спражэнне гэтага дзеяслова.

infinito	sapere
io	so
tu	sai
lui/lei	sa
noi	sapiamo
voi	sapete
loro	sanno

Вы ўжо, напэўна, заўважылі, што ўсе няправільныя дзеясловы, што мы сустракалі дагэтуль, адносяцца да другога спражэння. І сапраўды, гэтае спражэнне найбольш багатае на няправільныя дзеясловы.

USO DEI VERBI SAPERE E POTERE
Ужыванне дзеясловаў sapere і potere

Дзеяслоў sapere звычайна адпавядае беларускаму дзеяслову ведаць.

Sapiamo Pietro bene.

Мы добра ведаем Петрака.

Калі дзеяслоў sapere ўжываецца з інфінітывам іншага дзеяслова, ён мае значэнне «магчы, умець». Не блытайце яго з дзеясловам potere, які абазначае не ўменне, навык, а фізічную здольнасць зрабіць нешта ў заданы момант. Параўнайце:

Sai nuotare? — Sì, nuoto bene.	Ты ўмееш плаваць? — Так, я добра плаваю.
Puoi nuotare? — No, non posso nuotare. Sono malato.	Ты можаш плаваць? — Не, не магу. Я хварэю.

ESERCIZI
Практываванні

Traduzione
Пераклад

Traducete in italiano
Перакладзіце на італьянскую мову

• У вас ёсць дзеці? — Не, у нас дзяцей няма.
• Ты ўмееш танцаваць? — Не, я дрэнна танцую.
• Тое востраў? — Так, востраў. Той востраў прыгожы.
• Ён можа спяваць? Не, не можа. Ён хворы.
• У іх ёсць дзядзька і цётка.
• Гэтыя слоўнікі добрыя? — Так, добрыя.
• Тыя дзяўчаты прыгожыя? — Так, яны прыгожыя.
• Гэтыя кнігі старыя? — Не, гэтыя не старыя.
• Тыя кошкі старыя? — Так, тыя кошкі старыя.

VOCABOLARIO DELLA LEZIONE
Слоўнік урока

sapere	ведаць; умець
riposare	адпачываць
sgabello	лаўка
isola	востраў
dizionario	слоўнік
zio (-a)	дзядзька (цётка)
bambino (-a)	дзіця (хлопчык, дзяўчынка)
gatto (-a)	кот (кошка)
vecchio	стары