Італьянская мова/Урок 4

LETTERA H
Літара H

Мы ўжо насамрэч пазнаёміліся з гэтай літарай — у ролі, калі яна «закрывае» літару c або g ад галоснай e або i. Але гэтая літара можа стаяць і асобна. Правіла яе вымаўлення найпрасцейшае з усіх: літара h не чытаецца. Яна проста робіць нашае жыццё больш разнастайным, не выконваючы ніякай фанетычнай функцыі.

FORME DEGLI AGGETTIVI
Формы прыметнікаў

Мы ўжо разглядалі, як змяняюцца прыметнікі, што заканчваюцца на e. Крыху больш складана змяняюцца прыметнікі на o.

	singolare адзіночны лік		plurale множны лік
maschile мужчынскі род	o	malato хворы	i	malati хворыя
femminile жаночы род	a	malata хворая	e	malate хворыя

У параўнанні з беларускай мовай тут ёсць адразу дзве прынцыповыя розніцы:

• у італьянскай мове адсутнічае ніякі род;
• затое ў італьянскай мове катэгорыя роду выдзяляецца не толькі ў адзіночным, але і ў множным ліку. Як гэта? Разгледзім прыклады.

Paolo è malato.	Павел хварэе.
Maria è malata.	Мар'я хварэе.
Paolo e Pietro sono malati.	Павел і Пётр хварэюць.
Maria e Laura sono malate.	Мар'я і Лаура хварэюць.
Maria e Paolo sono malati.	Мар'я і Павел хварэюць.

Такім чынам:

• калі гаворка ідзе аб некалькіх аб'ектах мужчынскага роду, дык ужываецца мужчынскі род множнага ліку;
• калі гаворка ідзе аб некалькіх аб'ектах жаночага роду, дык ужываецца жаночы род множнага ліку;
• калі гаворка ідзе аб некалькіх аб'ектах, сярод якіх ёсць прадстаўнікі як мужчынскага, так і жаночага роду, дык ужываецца мужчынскі род множнага ліку. Сэксізм квітнее і пахне.

Заўважце таксама, што мы сустрэлі адну з амафонных пар, пра якія шла гаворка раней: словы e (і) і è (ёсць) гучаць аднолькава, але другое выдзяляецца на пісьме знакам акцэнта.

VERBI IRREGOLARI — AVERE
Няправільныя дзеясловы — avere (мець)

Вось спражэнне гэтага дзеяслова.

infinito	avere
io	ho
tu	hai
lui/lei	ha
noi	abbiamo
voi	avete
loro	hanno

Такім чынам, гэты дзеяслоў мае цэлую адну правільную форму. У параўнанні з essere гэта відавочны прагрэс.

Памятайце, што літара h не чытаецца.

ARTICOLO INDETERMINATIVO
Невызначальны артыкль

Што такое артыкль і навошта ён патрэбны? Адказаць на гэтае пытанне, асабліва на яго другую частку, даволі цяжка, калі не выходзіць за межы нарматыўнай лексікі. Для пачатку трэба проста змірыцца з іх існаваннем. А са звычкаю, і з часам, прыйдзе разуменне.

Калі вы сустрэнеце на вуліцы Мілана чалавека з фаміліяю Расіні і паклічаце яго «Расіні!» — ён можа абразіцца. Калі ж вы скажаце «сіньёр Расіні!» — усё будзе як трэба. Магчыма, гэты факт і натхніў вынаходнікаў італьянскай мовы на распрацоўку сістэмы артыкляў.

Калі вы назавеце стол tavolo, ён будзе на вас моцна злаваць — вядома, калі ён акажацца сапраўдным італьянцам. Калі ж вы скажаце un tavolo — гэта не будзе зняважліва да сіньора Стала, а галоўнае — будзе граматычна правільна. Аналагічна, крэсла нельга называць sedia — трэба казаць una sedia. Мы кажам una замест un, таму што Sedia — гэта сіньёра жаночага роду.

Такім чынам, назоўнікі патрабуюць перад сабой службовае слова, якое завецца артыклем. Неазначальны артыкль мужчынскага роду — un, жаночага — una.

Насамрэч не ўсе назоўнікі патрабуюць артыкля. Так, без артыкля ўжываецца большая частка ўласных імёнаў, у прыватнасці, асабовыя імёны і прозвішчы. Менавіта гэты факт дазволіў нам адтэрмінаваць нашу першую сустрэчу з артыклямі — дагэтуль, калі мы мелі справу з назоўнікамі, дык тое былі імёны.

USO DEL VERBO AVERE
Ужыванне дзеялова avere

Сфера ўжывання дзеяслова avere ў італьянскай мове значна шырэйшая, чым такая ў беларускага дзеяслова мець. Гэтаму дзесялову найчасцей адпавядае наша канструкцыя у мяне (цябе і г. д.) ёсць.

Ho una penna.	У мяне ёсць ручка.
Hai un libro?	У цябе ёсць кніга?
Abbiamo un manuale.	У нас ёсць падручнік.

GENERE DI SOSTANTIVI
Род назоўнікаў

Правіла родавай класіфікацыі назоўнікаў даволі нескладанае — вядома, калі не браць да ўвагі выключэнні і дапаўненні да яго.

• назоўнікі на o адносяцца да мужчынскага роду;
• назоўнікі на a адносяцца ў большасці выпадкаў да жаночага роду;
• назоўнікі на e могуць адносіцца як да мужчынскага, так і да жаночага роду — але і тут ёсць свае заканамернасці, аб якіх падрабязней пагаворым пазней;
• назоўнікі на зычны адносяцца да мужчынскага роду. Усе такія назоўнікі — гэта іншамоўныя запазычанні.

ESERCIZI
Практываванні

Coniugazione (revisione)
Спражэнне (паўтарэнне)

Coniugate i seguenti verbi
Праспрагайце наступныя дзеясловы

studiare; dormire; tacere; dimenticare; lavorare; sentire; scrivere

Aggettivi ed il verbo essere
Прыметнікі і дзеяслоў essere

Coniugate il verbo essere con i seguenti aggettivi al maschile e al femminile
Праспрагайце дзеяслоў essere з наступнымі прыметнікамі ў мужчынскім і жаночым родзе

bello (прыгожы); bravo (добры); brutto (непрыгожы)

Traduzione
Пераклад

Traducete in italiano
Перакладзіце на італьянскую мову

• У нас ёсць стол.
• У цябе ёсць ручка? — Так, у мяне ёсць ручка.
• Ён прыгожы? Так, ён прыгожы.
• Я прыгожая, яна прыгожая. Мы прыгожыя.
• У іх ёсць падручнік.
• Я добра чую.
• Вы плачаце? — Не, мы не плачам. Мы смяемся.
• Яны ціха спяваюць.

VOCABOLARIO DELLA LEZIONE
Слоўнік урока

avere	мець
un	невызначальны артыкль
Laura	Лаура
libro	кніга
penna	ручка
manuale	падручнік
tavolo	стол
malato	хворы
bello	прыгожы
brutto	непрыгожы
bravo	добры