Італьянская мова/Урок 10

SOSTANTIVI TERMINANTI IN VOCALE ACCENTATA
назоўнікі, што заканчваюцца націскной галоснай

Калі слова заканчваецца націскной галоснай, яна пазначаецца знакам акцэнта. У множным ліку такія словы не змяняюцца.

È una città bella.	Гэта прыгожы горад.
Sono delle città belle.	Гэта прыгожыя гарады.
Prendiamo un tè e tre caffè.	Мы бярэм адзін чай і тры кавы.

ARTICOLO DETERMINATIVO
Азначальны артыкль

Разгледзім наступны невялікі тэкст.

Я бачу кошку. Кошка прыгожая.

Пры перакладзе на італьянскую мову трэба памятаць, што назоўнікі (у дадзеным тэксце адзіны назоўнік — «кошка») патрабуюць артыкля. Таксама памятаем, што ў ролі неазначальнага артыклю ўжываецца слова «адзін». Паспрабуем падставіць гэтае слова ў тэкст. Пачнем з першага сказу.

Я бачу адну кошку.

Ад падстаноўкі сэнс не змяніўся. Значыць, можам смела перакласці:

Vedo una gatta.

Цяпер робім тое ж з другім сказам.

Адна кошка прыгожая.

Штосьці не так — ці не праўда? Сэнс сказу не тое што змяніўся — ён увогуле знік. Гаворка ішла пра канкрэтную кошку, азначаную ў папярэднім сказе. Праз зробленую падстаноўку сувязь між гэтымі кошкамі знікла!

Такім чынам, у выпадках, калі назоўнік абазначае нейкі канкрэтна азначаны аб'ект, неазначальны артыкль непрыдатны. Замест яго ўжываецца азначальны артыкль:

La gatta è bella.

Азначальны артыкль мае наступныя асноўныя формы:

	singolare адзіночны лік	plurale множны лік
maschile мужчынскі род	il	i
femminile жаночы род	la	le

У залежнасці ад пачатковай літары наступнага слова, азначальны артыкль (падобна да неазначальнага) можа змяняць сваю форму:

	singolare адзіночны лік	plurale множны лік
maschile, consonante мужчынскі род, зычны	il il fiore	i i fiori
maschlile, z/s impura мужчынскі род, z/s impura	lo lo studente	gli gli studenti gli alberi
maschile, vocale мужчынскі род, галосны	l' l'albero
femminile, consonante жаночы род, зычны	la la penna	le le penne le amiche
femminile, vocale жаночы род, галосны	l' l'amica

Такім чынам, адно з найважнейшых адрозненняў між азначальным і неазначальным артыклем — тое, што першы ўжываецца ў множным ліку.

Як жа вырашыць, які артыкль трэба ставіць? Пытанне няпростае, тым больш, што адказ моцна залежыць ад кантэксту. Вось, напрыклад.

Мы спяваем песню.

Як перакласці: Cantiamo una canzone або Cantiamo la canzone?

Вось італьянскія назвы лікаў ад 1 да 10:

uno	адзін
due	два
tre	тры
quattro	чатыры
cinque	пяць
sei	шэсць
sette	сем
otto	восем
nove	дзевяць
dieci	дзесяць

Асаблівую цікавасць, верагодна, выклікае падабенства лічэбніка «адзін» да невызначальнага артыкля. Ці выпадкова гэта? Гэта не толькі не выпадкова, а цалкам заканамерна, бо невызначальны артыкль і ёсць лічэбнік «адзін». Гэта значыць, што, хаця артыклі на беларускую мову найчасцей не перакладаюцца, але невызначальны артыкль пры перакладзе можна замяніць словам «адзін» («адно», «адна»), і пры гэтым сэнс сказа не зменіцца. Цяпер вам зразумела, чаму невызначальны артыкль ужываецца толькі ў адзіночным ліку?

Зразумела, лічэбнік uno змяняецца гэтак жа, як і невызначальны артыкль.

un gatto	(адзін) кот
uno sgabello	(адна) лаўка
una penna	(адна) ручка
un'albero	(адно) дрэва

У дачыненні да астатніх лікаў усё значна прасцей: яны не змяняюцца па формах і патрабуюць множнага ліку назоўнікаў.

Vedo due barche.	Я бачу два чаўна.
Ho quattro amici italiani.	У мяне чатыры італьянскія сябры.

У беларускай мове слова адзін можа ўжывацца, каб надаць адценне адзіноты, унікальнасці. У такіх выпадках яно можа прымаць форму множнага ліку (адзін з абсурдаў нашай мовы). У італьянскай мове ў такіх выпадках ужываюць слова solo — толькі.

Siamo soli.	Мы адны.
Solo voi non avete figli.	Толькі ў вас няма дзяцей (У вас адных няма дзяцей).
Solo io canto bene.	Толькі я добра спяваю (Я адзін добра спяваю).

Заўважце, што ў першым прыкладзе слова solo ўжыта ў множным ліку, а ў другім — у адзіночным, хаця ў абодвух прыкладах фігуруе тая самая форма першай асобы множнага ліку. Рэч у тым, што ў першым выпадку яно з'яўляецца прыметнікам, а ў другім — дзеепрыметнікам. Як адрозніць першы выпадак ад другога? Напрыклад, гэта можна зрабіць падстаноўкай слова «толькі». Калі solo можна перакласці як «толькі» — гэта дзеепрыметнік. Калі ж яно так не перакладаецца — гэта прыметнік і яго трэба дапасаваць па родзе і ліку.

PAROLE MOLTO, POCO, TROPPO, TANTO, QUANTO
Словы molto, poco, troppo, tanto, quanto

Словы molto, poco, troppo, tanto, quanto перакладаюцца на беларускую мову адпаведна як шмат, мала, занадта, столькі і колькі. Гэтыя словы адметныя тым, что яны могуць выконваць некалькі граматычных функцый:

• прыметніка

Abbiamo molto lavoro.	У нас шмат працы.
So molte canzone.	Ты ведаеш шмат песень.
Ho troppi nemici.	У мяне зашмат ворагаў.
Avete tanti amici!	У вас столькі сяброў!
Quanti bambini vedi?	Колькі дзяцей ты бачыш?

Як і іншыя прыметнікі, гэтыя словы дапасуюцца з назоўнікам, да ягога адносяцца, па родзе і ліку.

• займенніка

Molti hanno questo libro.	У многіх ёсць гэтая кніга.
Pochi sanno ballrare bene.	Нямногія ўмеюць добра танцаваць.

• дзеепрыметніка. У гэтай ролі словы molto і poco азначаюць «вельмі» і «не вельмі»

Studiate molto.	Вы многа вучыцеся.
Dormo poco.	Я мала сплю.
Fumi troppo.	Ты зашмат курыш.
Questa rivista e molto interessante.	Гэтая газета вельмі цікавая.
So questa strada poco bene.	Я ведаю гэтую вуліцу не дужа добра.
Parli tanto piano!	Ты так ціха гаворыш!

ESERCIZI
Практываванні

Traduzione
Пераклад

Traducete in italiano
Перакладзіце на італьянскую мову

• У нас тры італьянскія сяброўкі.
• Ты замнога смяешся!
• Колькі ты бачыш дрэваў? — Я бачу пяць дрэваў.
• Мар'я столькі працуе!
• Колькі ў іх дзяцей? — У іх адна дачка і тры сыны.
• Гэтая сцэна не дужа шырокая.
• Гэтыя жанчыны такія прыгожыя!
• Ты адна? — Так, я адна.
• У цябе сем часопісаў? — Не, у мяне шэсць часопісаў.

VOCABOLARIO DELLA LEZIONE
Слоўнік урока

scena	сцэна
uno	адзін
due	два
tre	тры
quattro	чатыры
cinque	пяць
sei	шэсць
sette	сем
otto	восем
nove	дзевяць
dieci	дзесяць
solo	толькі
molto	шмат; вельмі
poco	мала
troppo	занадта
tanto	так, столькі
quanto	колькі
nemico	вораг